Hà Nội, ngày 17 tháng 6 năm 2025 – Tại phiên thảo luận của Quốc hội về kinh tế – xã hội sáng nay, vấn đề bỏ thuế khoán đối với hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh khoán từ ngày 1/1/2026 đã trở thành tâm điểm nóng. Đại biểu Hà Sỹ Đồng (đoàn Quảng Trị) cảnh báo rằng việc chuyển đổi này cần đi kèm với sự hỗ trợ toàn diện, thay vì chỉ tập trung vào kiểm tra và xử phạt. Ông nhấn mạnh, đã có doanh nghiệp “xin xuống” làm hộ kinh doanh vì sợ bị cơ quan thuế “hành lên, hành xuống” chỉ vì những lỗi nhỏ như nộp chậm thuế vài phút.
Thực trạng đáng báo động: Doanh nghiệp “tháo chạy” khỏi mô hình doanh nghiệp?
Chính sách bỏ thuế khoán được một số quan chức ngành thuế và chuyên gia đánh giá là cơ hội để nâng tầm hộ kinh doanh lên doanh nghiệp. Tuy nhiên, theo phản ánh của Đại biểu Hà Sỹ Đồng, thực tế lại có không ít hộ kinh doanh, cá nhân tỏ ra hoang mang, thậm chí có những phản ứng tiêu cực như “không nhận chuyển khoản mà chỉ nhận tiền mặt”.
Điểm mấu chốt được ông Đồng chỉ ra là câu chuyện về một cử tri, chủ một doanh nghiệp nhỏ, đã phải xin chuyển đổi từ doanh nghiệp xuống hộ kinh doanh. Lý do thật khó tin: “chỉ vì nộp thuế chậm vài phút mà họ bị hành lên hành xuống”. Điều này cho thấy, dù chủ trương là tạo thuận lợi, nhưng cách thức triển khai và thái độ của một bộ phận công chức đang trở thành rào cản lớn, khiến người dân và doanh nghiệp thêm áp lực trong bối cảnh chính sách thay đổi liên tục.
Đại biểu Hà Sỹ Đồng đề xuất hai việc cấp bách cần làm ngay:
- Tăng cường truyền thông: Giúp người dân hiểu đúng, hiểu đủ về chính sách mới.
- Hỗ trợ toàn diện: Hỗ trợ các hộ kinh doanh về thủ tục, đặc biệt là khai thuế, cho đến khi họ có thể tự thực hiện, “thay vì cứ đến thời điểm chính sách có hiệu lực là kiểm tra và xử phạt”.
Môi trường kinh doanh Việt Nam: Đã đến lúc cần “cách mạng” thực sự?
Mở rộng vấn đề từ câu chuyện thuế khoán, Đại biểu Hà Sỹ Đồng bày tỏ sự sốt ruột về tiến trình cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh của Việt Nam. Ông nhận định: “Tiến trình cải thiện môi trường kinh doanh của chúng ta đang chậm lại, thậm chí có chỗ, có lúc còn đi ngược lại”.
Mặc dù các Nghị quyết của Bộ Chính trị đã đưa ra định hướng rõ ràng, nhưng thực tế, doanh nghiệp vẫn phản ánh rất nhiều vướng mắc, “thậm chí ngày càng nhiều vấn đề khó”. Đại biểu Đồng thẳng thắn: “Nếu chúng ta không chấp nhận một cuộc cách mạng trong môi trường kinh doanh thì tôi e là những cải thiện nho nhỏ sẽ không ăn thua gì”. Ông nhấn mạnh, nếu không có đột phá, mục tiêu tăng trưởng dài hạn hai con số trong hai thập kỷ tới sẽ khó đạt được, thậm chí việc duy trì mục tiêu tăng trưởng cao trong các năm 2026-2027 bằng biện pháp tài khóa, tiền tệ có thể tiềm ẩn rủi ro vĩ mô lớn.
Ông Đồng dẫn chứng một số ví dụ cụ thể về sự “đi ngược” này:
- Xuất khẩu gạo: Sau khi các điều kiện kinh doanh được cắt giảm đáng kể vào năm 2018, nay lại có dự thảo sửa đổi Nghị định 107 yêu cầu doanh nghiệp xuất khẩu gạo phải sở hữu kho, thay vì được phép thuê kho.
- Thủ tục đầu tư dự án sử dụng đất: Liên đoàn Thương mại – Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phản ánh việc đầu tư các dự án này “như một rừng thủ tục, núi thủ tục”, từ quy hoạch, chấp thuận chủ trương, thẩm định thiết kế, môi trường, phòng cháy chữa cháy, tiền sử dụng đất, giấy phép xây dựng đến nghiệm thu công trình…
“Với tình trạng rừng thủ tục, núi thủ tục như vậy, chúng ta khó có thể huy động được đủ đầu tư tư nhân để phục vụ tăng trưởng”, ông Đồng kêu gọi Chính phủ phải cực kỳ quyết liệt trong việc này.
Đề xuất đột phá: Thành lập Ủy ban cải cách thể chế
Cùng chung quan điểm, Đại biểu Phan Đức Hiếu (đoàn Thái Bình) khẳng định cải cách thể chế vẫn là nhiệm vụ quan trọng nhất trong thời gian tới. Tuy nhiên, ông băn khoăn về tính thực chất của cải cách, liệu có đáp ứng đúng yêu cầu của cộng đồng doanh nghiệp hay không.
Đại biểu Hiếu chỉ ra một thực trạng đáng lo ngại: Trong khi Quốc hội, Chính phủ nỗ lực sửa luật, nghị định, thông tư để tháo gỡ vướng mắc, thì có những chỉ thị, công văn ban hành từ rất lâu lại đang gây cản trở lớn. Ông Hiếu dẫn chứng tại một hội nghị do Thủ tướng chủ trì, nhiều doanh nghiệp đã đề nghị bãi bỏ một chỉ thị từ năm 2012 yêu cầu tập trung các dự án đầu tư vào khu công nghiệp. Chỉ thị này khiến nhiều dự án lớn, dù có vị trí thuận lợi (gần bến cảng, sông), gặp khó khăn trong triển khai.
Từ đó, Đại biểu Phan Đức Hiếu đề xuất:
- Rà soát tổng thể văn bản: Thủ tướng Chính phủ cần rà soát toàn bộ các văn bản do Chính phủ ban hành, bao gồm cả chỉ thị, công văn từ trước tới nay. Những văn bản nào cản trở hoạt động sản xuất kinh doanh cần được bãi bỏ công khai để địa phương và doanh nghiệp dễ dàng thực hiện.
- Thành lập Ủy ban cải cách thể chế: Về lâu dài, nên thành lập một ủy ban chuyên trách về cải cách thể chế, tương tự mô hình đã thành công ở nhiều quốc gia như Hàn Quốc, Mỹ, Anh, Úc…
Việc cải cách thể chế không chỉ là gỡ bỏ những rào cản hiện hữu mà còn là tạo ra một môi trường kinh doanh thông thoáng, minh bạch và ổn định để doanh nghiệp có thể yên tâm đầu tư, phát triển, đóng góp vào sự tăng trưởng bền vững của đất nước.
Theo bạn, đâu là rào cản lớn nhất đối với môi trường kinh doanh tại Việt Nam hiện nay? Làm thế nào để thay đổi thực trạng này?
